Disleksi Nedir ve Nasıl Anlaşılır?

Disleksi Nedir?

Nörolojik bir rahatsızlık olan disleksi, bireyin okuma ve yazma becerilerini olumsuz yönde etkiler. Disleksi nedir sorusuna beynin, harflerin sembollerini ve seslerini algılamasıyla ilgili sık görülen bir problem olduğu cevabı verilebilir. Çok çalışkan ve zeki olan disleksili bireylerin beyni farklı çalıştığı için özellikle ilkokul çağındaki hastalar toplum tarafından dışlanabilir. Öğrenme bozukluğunun etkileri dikkat ve hafıza alanında kendini gösterir. Standart bir tedavisi olmayan disleksi erken teşhis, doğru ve etkili bir mücadeleyle kontrol altına alınabilir. Hastalığın tanısını koymak için hiçbir zaman geç değildir. Bununla birlikte bazı vakalarda sorun yetişkinliğe kadar tespit edilemez.

Disleksi Ne Zaman Ortaya Çıkar?

Disleksinin en erken belirtileri çocukluk çağında gelişir ve görünür olur. Çocukların ses çıkartmaya başladıkları 2’li yaşlar, hastalığın tespiti için en ideal dönemdir. Ebeveynlerin kafasını meşgul eden disleksi nasıl anlaşılır sorusunun standart bir cevabı yoktur. Ancak;

• Konuşma geriliği
• Okuma güçlüğü ve
• Yazım yanlışları disleksi ihtimalini akıllara getirir.
  
  

Geçmişinde disleksi öyküsü olan ailelerin çocukları daha yakından takip edilirse erken teşhis ve tedavide önemli yol kat edilir.

Disleksi Nedenleri Nelerdir?

Aynı ailenin bireylerinde görülme sıklığı daha fazla olan disleksi, beynin okumayı ve dili kontrol eden bölümündeki genlerle, çeşitli dış faktörlere bağlı olarak gelişir. Disleksi riskini artıran faktörler arasında;

• Ailede disleksi ve öğrenme güçlüğünün varlığı,
• Erken doğum,
• Düşük ağırlıklı doğum,
• Hamilelikte fetüsü beyin gelişimini etkileyecek nikotin bağımlılığı,
• Bazı ilaçlar,
• Gebelikte çeşitli enfeksiyonlar ve
• Beynin çeşitli bölümleri arasındaki uyumsuzluklar sayılabilir.
  
  

Disleksi görülen bireyler eğitim ve öğretim açısından akranlarına göre dezavantajlıdır. Tedavi edilmeyen hastalık çeşitli özgüven sorunlarının yanı sıra; davranış sorunlarından kaygıya, saldırganlıktan toplum içinde görünür olmaktan kaçınmaya kadar farklı bozukluklara neden olabilir.

Okuma, yazma ve konuşmada yetersizlik gelişme çağında bireyin gerçek potansiyelini ortaya koymasına engel teşkil eder. Uzun vadede eğitim eksikliğine bağlı sosyal ve ekonomik boyutları da görünür olan hastalık ciddiye alınması gereken toplumsal bir sağlık sorunudur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite riski de taşıyan disleksi, yine aynı sebeplerle kolay tedavi edilemeyebilir.

Disleksinin Çeşitleri Nelerdir?

Yaşa ve bireye bağlı olarak değişen disleksi çeşitleri 6 farklı tipe ayrılır. Bunlar;

• Fonolojik disleksi
• Travma disleksisi
• Yüzeysel disleksi
• Görsel disleksi
• Birincil disleksi
• Gelişimsel (İkincil) disleksidir.
  
  

Fonolojik disleksi: Kelimelerin seslendirilmesinde zorluk yaşanır. Bu çeşitte işitselden ziyade görsel sorunlar ön plandadır.

Travma disleksisi: Yaşanan bir travma veya hastalık sebebiyle, yaştan bağımsız olarak beyinde gelişen hasarla ortaya çıkar.

Yüzeysel disleksi: Kelimelerin tanınmasından yazılmasına kadar farklı şekillerde kendini gösterir.

Görsel disleksi: Fiziksel nedenler ya da nörolojik kaynaklıdır. Okumda güçlük çekilir.

Birincil disleksi: En yaygın görülen türdür. İşlevsel bir bozukluk olup beynin serebral korteks tarafında gerçekleşir. Yaşa bağlı olarak gelişim göstermez.

Gelişimsel (İkincil) disleksi: Fetal gelişim yaşanırken beyinde oluşan hasarlara bağlı olarak ortaya çıkar. Çocuğun büyümesiyle birlikte gerileyebilir.

Erken yaşlarda kendini geç konuşma, yeni kelimeler öğrenmede zorlanma ve oyun oynarken çeşitli sorunlarla karşılaşma olarak gösteren disleksi, çocuklarda okul hayatının başlamasıyla fark edilir.

Bebeklerde Kekemelik Belirtileri Nelerdir?

Disleksi Belirtileri Nelerdir?

Disleksi belirtileri okul hayatının başlamasıyla fark edilir olur. Sorunun varlığı çeşitli ipuçları verse de genellikle okul çağında öğretmen tarafından fark edilir. Çocuk okumaya başladığında disleksi belirginleşir ve şiddeti kişiye göre değişir.

Okul öncesi süreçte disleksi belirtileri

Geç konuşma okul öncesi süreçteki ilk ipucudur. Çocuk yeni kelimeleri yavaş öğrenir, benzer kelimeleri ve seslerin yerlerini karıştırır. Tekerleme söyleyemez, sayı, renk ve harfleri hatırlamakta zorlanır.

Okul çağında disleksi belirtileri 

Öğrenci kendinden beklenenden daha yavaş okur. Duyduklarını anlamak ve kavramakta zorluk çeker. Sorulara cevap verirken kelime seçmekte başarısızdır. Nesneleri sıralayamaz. İşitme zorluğu olması halinde kelimeler ve harfler arasındaki benzerlikleri gözden kaçırır. Yabancı dile yatkınlığı yoktur. Heceleme ve imla kurallarına uymada zayıftır. Okuma faaliyetlerini geç tamamladığı için bu alandan kaçınır.

Genç ve yetişkinlerde disleksi belirtileri

İlerleyen yaşa rağmen belirtiler çocuklarda disleksi belirtileriyle benzerdir;

• Yavaş okuma,
• Okuma faaliyetlerinden kaçınma,
• İsim ve kelimeleri hatırlama ve doğru telaffuz etmede sorunlar,
• Yabancı dil öğrenememe,
• Ezber yapamama,
• Matematik problemleri çözememe ve
• Yazmak için fazla zaman ihtiyaç duyma öne çıkan genç ve yetişkinlerde disleksi belirtileridir.
  
  

Okula başlayan çocuklarda okuma süreci akranlarına göre yavaş ilerliyorsa mutlaka bir doktora başvurmak gerekir. Hastalığın teşhisi ve tedavisi gecikirse sorunlar yetişkinliğe kadar artarak devam edecektir.

Disleksi Tanısı Nasıl Konur?

Tanı koymak için standart bir disleksi testi kullanılmaz. Hekim çocuğun gelişiminden eğitim sorunlarına, tıbbi geçmişinden aile bireylerinin öyküsüne kadar her detayı öğrenmek ister. Bu aşamada evde var olan stresli ortamla ilgili bilgiler mutlaka paylaşılmalıdır. Çocuğun okuma ve dil becerilerini ölçen teste ek olarak ebeveynler için de ev hayatı hakkında sorular oluşturulur.

Nörolojik testlere eşlik edecek görme ve işitme testleri, çocukta tıbbi bozukluk mu yetersiz okuma yeteneği mi var ortaya çıkarır. Kaygı ve depresyon ihtimalinin mevcut potansiyel üzerindeki kısıtlayıcı etkisi değerlendirilir. Okuma ve diğer akademik becerilerdeki başarı değerlendirilerek nihai karar aile bireylerine açıklanır.

Disleksi Tedavi Edilebilir mi? Tedavi Yöntemleri Nelerdir? 

Disleksi yaşam boyu süren bir sağlık sorunudur. Erken teşhis ve uygun disleksi tedavisi bireyin kendini geliştirmesine öneli katkı sağlar. Farklı işitme, görme ve dokunma teknikleri bilgilerin beyne işlenmesini kolaylaştırır. Örnek tedavi planında;

• Kelimeleri oluşturan sesler tanıtılır.
• Fonetik ve seslendirme üzerine eğitimler yapılır.
• Okuduğunu anlama üzerinde çalışılır.
• Yüksek sesle okuma yapılır.
• Tanınan sözcüklerle zengin bir konuşma havuzu oluşturulur.
  
  

Alanında uzman eğitmenlerle düzenlenecek okuma seansları disleksili bireyler için çok faydalıdır. Okuma engelinin ciddi boyutlarda olması eğitim hayatını olumsuz yönde etkiler. İleri derecede disleksisi olan bir çocuk ömür boyu okuyamayabilir. Ancak bu durum günlük yaşam konforunu artıracak stratejilerin geliştirilmesine engel değildir.

Bebeklerde disleksi teşhisi 6.aydan itibaren konulabilir. Sesli kitaplar, çocuğa anlatılan hikâyelerin tekrar tekrar okunması ve okumanın eğlenceli hale getirilmesi tedavide etkilidir.

Yetişkin bireylerdeyse okuma ve yazma konusunda düzenli destek alınmalıdır. Bireysel haklar dâhilinde işverenden özel kaynaklar talep edilebilir. Disleksili pek çok yetişkin bilim, sanat ve matematikte üstün başarıların altına imza atmıştır. Yazarlık kariyerine sahip disleksi hastalarının varlığı umut vericidir.

Disleksi İle Yaşamak 

Duygusal destek, disleksili bireylere verilecek en önemli fırsat eşitliğidir. Okuma zorlukları özgüveni azaltırken sağlanacak eşit şartlar bireylere kendini önemli hissetme şansı sağlar. Disleksinin kişisel bir başarısızlık anlamına gelmediği bireye net bir şekilde anlatılmalıdır. Çocuğun öğreniminin evde de sürebilmesi için uygun ortam hazırlanmalıdır. Temiz, düzenli ve sessiz bir çalışma alanında günlük eğitim programı aksatılmadan sürdürülmelidir. Yeterli uyku, düzenli bir yaşam ve sağlıklı beslenmeye önem verilmelidir. Ekran süreleri kısıtlanmalı ve çocuğun öğretmeniyle sürekli iletişim halinde kalınmalıdır. Okuldaki gelişim takip edilmeli gerekli olması halinde sınavlarda öğrenciye ek süre tanınması konusunda izinler alınmalıdır. Çocukları veya kendisi disleksi ile mücadele eden bireylerin bulunduğu destek gruplarında yer almak bilgi güncellemeleri ve duygusal destek açısından tavsiye edilir.  

Bu yazımızda disleksi nedir, disleksi kaç yaşında ortaya çıkar, nedenleri ve çeşitleri nelerdir, tanı ve tedavi yöntemlerine yer verdik. Bebek ya da çocuğunuzda dikkatinizi çeken bir öğrenme geriliği olması halinde zaman kaybetmeden bir hekime danışın. 

Bebekler Ne Zaman Konuşmaya Başlar?