Uzman Psikolog Gizem Buluğ Özdemir Yazdı: Bebeklerde Konuşma Gelişimi Nasıl Olur?

Bebeklerde Konuşma Gelişimi

Her ebeveyn, çocuğunun gelişimine ilişkin somut belirtiler görmek ister ve bu belirtilere şahit olmak onları mutlu/ tatmin eder. Katı gıdaya geçmek, yürümeyi öğrenmek, okula başlamak gibi dönüm noktalarının yanında; bu gelişim aşamalarının en önemlilerinden biri de hiç şüphesiz dil gelişimidir. 

Çocukların yeni kelimeler kullanması anne babalar için heyecan vericidir. Bununla birlikte, “Bu bir mucizedir ve vakti geldiğinde, çaba gerektirmeksizin kendiliğinden oluverecektir” gibi yanlış bir inancın oldukça yaygın olduğunu biliyoruz. Konuşma gelişimi, zannedildiği kadar zahmetsiz ve zamanı geldiğinde bir anda olabilecek bir şey değildir. 

Uzman Psikolog Gizem Buluğ Özdemir, bebeklerde konuşma gelişimi ile ilgili bilmeniz gerekenleri anlattı.

İletişim Ne Zaman Başlar ve Konuşma Gelişimi Nasıl Olur?

Bebeğin iletişimi konuşmaya başlamasından önce, doğumdan hemen sonra başlar. Sözcükler sonradan gelse de bebekler ağlayarak ilk iletişimlerini kurmaya başlarlar. Bu noktada bebeğinizle temas etmeniz, ilgi göstermeniz, iletişim çabasına cevap vermeniz değerlidir. Bebek, kısa zamanda ağlama sesinden farklı sesler çıkarır, diğer sesleri algılar ve taklit ederek iletişimine devam eder.

Normal gelişim gösteren bebekten, 1 yaş civarında ilk anlamlı sözcüklerini duymayı; 2-3 yaşına geldiğinde de anlamlı cümleler kurmasını bekleriz. Bebeğinizin 1 yaşından sonra anlamlı kelimesi yoksa, 2 yaşından sonra cümle kurmuyorsa ve konuşması anlaşılır değil ise dil gelişiminde gecikme olduğu söylenebilir. 

Bebeklerde Konuşmanın Gecikmesi Neden Olur?

Gecikmiş konuşma durumunda göz önünde bulundurulması gereken birçok ihtimal vardır; yaygın gelişimsel bozukluk, motor gelişim geriliği, kromozom anomalileri, duyusal kayıplar, işitme yetersizliği/kaybı, görme engeli, yarık damak/dudak, erken doğum, erken dönemde (özellikle 0-1 yaşta) yaşanan ağır hastalıklar…  

Ayrıca, bebeğin bilgiden yoksun kaldığı durumlarda da dil ve konuşma gelişiminde gecikme yaşanabilir. Zihinsel yetersizlik, bilginin alınması ve işlenmesini engelleyeceği için dil gelişiminde gecikmeye sebep olur.

Çocuklar beş duyuyu kullanarak öğrenir. Özellikle 0-3 yaş döneminde bebeklerimizin beş duyusuna hitap edecek şekilde iletişim kurmak önemlidir. Bu sebeple de, bu kritik dönemde bebeklerin ekrana maruz kalması, istenmeyecek sonuçlara sebep olabilir.

Ekran maruziyetinin dil gelişimi üzerinde de negatif etkisi vardır. Televizyon, telefon, tablet gibi aletler görme ve işitme duyularını çalıştırır, sürekli ekranla ilgilenen çocuk diğer duyularını yeterince kullanamazsa iletişim kurma becerisi geliştirmek konusunda zorluk yaşayabilir.

Çocuk "Bekle - Gör" Yöntemi ile Takip Edilebilir

Erken yaşta görülen, hiçbir organik rahatsızlığı olmayan, tüm patolojileri dışlanmış ve ailede geç konuşma öyküsü olan çocuklar “bekle-gör” yöntemi ile takip edilebilir. Çocukta henüz konuşamasa bile, dili anlamanın gelişmiş olmasını bekleriz. Beyin ve sinir sistemi açısından bir sorun olup olmadığını ‘alıcı dil’ gelişimini takip ederek kabaca tahminde bulunabiliriz. Alıcı dili gelişen çocuk, henüz konuşamaz ama “bana bak”,  “oyuncağını al” gibi komutları yerine getirebilir ve bu şekilde kurulan iletişime yanıt verir. Alıcı dili gelişen 18-20 aylık çocuklarda gelişimsel dil gecikmesi görülebilir ve bu sebeple ‘ifade edici dil’i henüz oluşmamış olabilir. Bu durumda çocuk yukarıda bahsettiğim “bekle-gör” yöntemiyle izlenmelidir. 

Bebeğinizde Gecikmiş Konuşma Belirtileri Olduğunda Neler Yapmalısınız?

Konuşma gecikmesinin nedenleri mümkün olan en erken dönemde tespit edilmelidir. Tespit edilebilmesi için, pediatri uzmanı, çocuk nöroloğu, çocuk psikiyatrisi, KBB uzmanı ile konuşma ve dil terapisti tarafından değerlendirilmesi gerekebilir. Gecikmenin kaynağı tespit edildikten sonra çocuğa özel bir çalışma programı hazırlanır ve gereken tedaviye başlanır. Çocukla yapılan çalışmaları aile de izler ve çalışmaları tekrar eder. Uzmanlar, çocukla ne tarz oyunlar oynanması gerektiği ve nasıl oyun kurulacağı konusunda aileye rehberlik ederler. 

Bebeğinizin Dil ve Bilişsel Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapabilirsiniz? 

Bebeğinizi dinleyin, bebeğinizle konuşun. gözlerine bakarak, ellerinizi ve mimiklerinizi kullanarak 5 duyusuna da hitap edecek şekilde iletişim kurun. Bebeğinize kitap okuyun, ninni söyleyin, şarkı dinletin, ekrandan, telefon ve tabletten uzak tutun. (Bir önceki yazımda, ekranın çocuklar üzerindeki etkisinden bahsetmiştim. Okumak isteyenler yazıya buradan ulaşabilirler.)  Konuşma gerçekleştikten sonra, daha İleriki dönemlerde çevresel düzenlemeler yapmak, akran etkileşimi, konuşma ihtiyacı yaratmak, duygularını tanımasını sağlamak da çocuğunuzun iletişim becerisini arttırmanızı sağlayacaktır.