Psikolog Zeynep Canbaş Yazdı: Yaşlara Göre Çocuk Gelişimi

Her birey biriciktir ve her çocuk kendi içinde özeldir. Dolayısıyla çocukların gelişim özellikleri ve gelişim hızları birbirinden farklılık gösterir. Yine de yapılan çalışmalarca çoğunluk baz alınarak yaşlara göre bazı gelişim özellikleri belirlenmiştir. Çocuklar elbette kendi içinde özel olarak değerlendirilmeli. Bununla birlikte gelişim özellikleri gelişim geriliği varsa bunu saptamak ve çocuğun yapabileceklerini desteklemek açısından önem taşıyor. Psikolog Zeynep Canbaş sizler için yaşlara göre çocuk gelişiminden bahsetti...

Yaşlara Göre Çocuk Gelişimi

18 yaşa kadar her birey çocuk kabul edilmektedir. Kaynaklara göre gelişim dönemlerinde yaşlar farklılık gösterebilir.

0-2 Yaş

Yenidoğan bebeği olan annelerden çocuklarının gelişimini desteklemek adına ne yapabileceklerine dair çok soru alıyorum. Bu dönemde yapabileceğiniz en kıymetli şey bebeğinizle bolca temas etmek. İlk 1 yaş disiplin için çok erken. Güven çağı diyebileceğimiz bu dönemde çocuğunuza bolca sarılın, sık sık kucağa alın, yumuşak bir ses tonuyla mırıldanabilirsiniz. Bu dönem temel güvenin oluştuğu dönemdir. İlk 1 yaşta çocuğunuzu doyurarak, altını temizleyerek fiziksel ihtiyaçlarını karşılamanız ve şefkatli olmanız bebeğiniz için yeterli olacaktır. Bebeklik dönemi çocukların en hızlı gelişim gösterdiği dönemdir.2 yaş ile beraber çocuk bakım vereninden günün belli kısa zamanlarında ayrı kalabilir. 6-18 ay arası artan aktivite görülür. Organları tanımaya dair belli küçük alıştırmalar yapılabilir.

2-3 Yaş

2 yaş sendromu olarak bilinen ve ailelerin gözünün korktuğu dönem, aslında çocuğun annesinden farklı bir birey olduğunu fark ettiği bir inatlaşma dönemidir. 2 yaşta aileler en çok çocuğun her şeye hayır demesinden şikayet ederler. Halbuki bu dönem ileride sağlıklı ayrışmanın gerçekleşebilmesi için kıymetli bir dönemdir. İsteklerini ve istemediklerini belirtirken hayır kelimesini bolca kullanabilir. 2-3 yaş çocuğu kendi kendine giyinebilir. Desteklenirse kendi başına uyuyabilir. (Elbette ağlatarak, yalnız bırakarak, şefkatten yoksun bir uyutmadan bahsetmiyorum.) Kendi yemeğini kendi yiyebilir. Bu dönemde benmerkezcilik hakimdir dolayısıyla eşyalarını paylaşmakta zorlanabilir. Bazı renkleri tanır. Sevdiği öyküleri dinlemekten hoşlanır. Yavaş yavaş tuvalet alışkanlığı kazandırılabilir. Ancak hem çocuğun hem bakım verenin buna hazır olması önemlidir. Tuvalet alışkanlığı genel olarak bu yaşlarda kazandırılsa da çocuktan gelen sinyalleri fark etmek önemlidir.

3-6 Yaş

Bu dönem oyun- okul öncesi dönem olarak da bilinir. Sosyal yaşamın temel becerilerinin geliştiği dönem de diyebiliriz. Bu dönemin altın kavramı ise merak. Soru sorma yaşlarıdır. İlginç sorular sorarak bir şeyler öğrenmek isteyebilirler. Basit sözcüklerle çocuğun sorusunu cevaplamak, bilmiyorsak bilmediğimizi ama öğrenip anlatabileceğimizi söylemek gerekir. Başarabileceği basit sorumluluklar verilebilir. Ev işlerine yardımcı olabilir. Kendi eşyalarını toplayıp sepete koyması istenebilir.  Sevdiği faaliyete 10-15 dakika konsantre olabilir. 3 yaşla vicdan gelişimi başlar ve doğru yanlışın ne olduğu öğretilebilir. Kurallara uyum sağlayabilir. Özdeşim yapabilir. 5 Yaş ile beraber sportif faaliyetlerle tanıştırılabilir. Daha erken dönemde de ilgisi olduğu fark edilirse yönlendirilebilir. Davranışların neden sonuç ilişkilerini daha iyi kavrayabilir. Kendi bedensel sınırlarını farkına varır. Anaokullarına, oyun gruplarına giderek sosyalleşebilir. Parklarda akranlarıyla oyunlar kurabilir.

6-10/12 Yaş

Okul çocukluğu dönemidir. Sorumluluklarını ve sorumluluklarının önemini farkındadır. Okuldaki ve evdeki sorumluluklarını yerine getirebilir. İlgi alanları oluşmaya başlayabilir. Sınır kavramının önemini anlayabilir. Bedensel ve sosyal sınırları fark eder. Kendi sınırlarına saygı duyulmasını bekler. Davranışlarının sonuçlarını farkındadır ve sebep sonuç ilişkisi kurabilir. 8 yaş ile beraber özbakımını tamamen kendi yapabilir. Benmerkezcilik azalmaya başlar. Bu dönemde kız ve erkek çocuklar kendi cinsinden çocuklarla arkadaşlık kurar.

10/12-18 Yaş

Ergenlik dönemi bedensel değişikliklerin yaşandığı bireylerin uyum sağlamakta zorluk çektiği fırtınalı bir dönemdir. Ergenlik döneminin en temel iki özelliği otoriteye karşı gelme, bağımsızlık ve akran grubunun etkisidir diyebiliriz. Duygusal desteğe ihtiyaç duyulan ama bunu belirtmekte çekilen bir dönemdir. Grup üyeliği önemlidir. Cinsel konulara ilgi başlar. Evrensel değer yargıları yerleşmiştir. Toplumsal normları sorgulayıp eleştirebilir. Kimlik arayışı olabilir. Duygularını kontrol edebilmekte zorlanabilir. Bu dönemde gelecek kaygıları, öfke problemleri görülebilir. Kapsayıcı, destekleyici bir tutum sergilenmelidir. Bu dönemde sigara, alkol ve madde kullanımına ilgi duyulabilir. Dikkatli olunmalıdır.

Çocuklarımızı ne kadar iyi tanırsak onlara o denli rehberlik edebiliriz. Çocukların bakım verenlerden ayrı bir birey olduğunu unutmamalıyız. Çocukların isteklerine, ihtiyaçlarına, hayallerine önem vermeliyiz.