Psikolojik Danışman Ezgi Yaşar Yazdı: Akran Zorbalığı Nedir?

Psikolojik Danışman Ezgi Yaşar, akran zorbalığı hakkında merak edilen soruları yanıtladı.

Akran Zorbalığı Nedir?

Akran zorbalığı hakkında konuşmadan önce sizinle küçük bir yolculuğa çıkalım... Şimdi sizden son zamanlarda izlediğiniz dizi ve filmlerin okul sahnelerini düşünmenizi istiyorum. Evet, ilk planda aklınıza birçok dizi ve film gelmiş olabilir. Fakat şu an asıl odaklanmanız gereken sahne okul ortamında arkadaşları tarafından küçük düşürülen, üzerinde zor kullanılan, alay edilen, zorla parası alınan çocuklar. İtilip yere sertçe düşen veya lakap takılıp hakkında dalga geçilen o çocuk. Bir süre bu sahneleri aklınıza getirin lütfen... Gözünüzün önüne bu sahneler geldi mi? Zorbalığa uğrayan, mağdur çocukları görebiliyor musunuz? Belki de aklınıza mağdur olan değil de asıl bunları yapan çocuklar gelmiştir. Veya bunlar olurken kenarda sessizce seyredenler. Üç durumda da o sahne hayatımızın içinden. Bu sahneye şahit oluşumuz sadece dizi ve filmleri izlerken olmuyor. Bu sahnede sizi etkileyen bir yan var. Belki bu çocuklardan biri size çocuğunuzun yaşadığı olayları hatırlattı. Hatta belki de bir an kendinize dönüp anılarınız gözünüzün önüne geldi. İşte akran zorbalığı ile bu kadar iç içeyiz. Okulda, parkta, sokakta, sosyal medyada... Akran zorbalığının daha da netleşmesi için birtakım kavramları teker teker incelemek, akran zorbalığının daha net anlaşılıp bir bütün halinde incelenmesine yardımcı olacaktır.

Akran: "Yaş, meslek, toplumsal durum vb. bakımından birbirine eşit olanlardan her biri."

Zorba: "Gücüne güvenerek ve güç kullanarak başkalarının hakkını ele geçiren, halkı baskıyla yöneten (kimse)."

Akran Zorbalığı: "Bir veya bir grup çocuğun aynı yaş grubundaki bir veya birden fazla çocuğa, kasıtlı ve sistematik olarak psikolojik, fiziksel ya da cinsel şiddet uygulamasıdır." tanımlarıyla karşımıza çıkmaktadır. Kelimelerin anlamlarının ötesinde olduğu ve maruz kalan kişiyi psikolojik olarak olumsuz etkileyen bu durumu bilmek kadar neden bunu yaptıklarını, bunu nereden öğrendiklerini ve işaretlerini bilmek de önemlidir.

Çocuklar Neden Akran Zorbalığı Yaparlar?

Çocuk, öğrenme yoluyla zorbalık davranışını gerçekleştirir. Bu demek oluyor ki ailesinde, çevresinde, arkadaşlarında gördüğü tutum ve davranışları taklit edip başkalarına uygulayabilmektedir. Etrafında olan biteni gözlemleyen çocuk, öğrendiği zorbalık davranışını şu sebeplerden yapabilir:

Kendi üstünlüğünü kurabileceğini düşündüğü için,
Sorunların zorbalıkla çözüldüğünü gözlemleyip aynı şekilde problemlerini bu yolla çözebileceğini düşündüğü için,
Karşısındaki kişinin bu davranışı hak ettiğini düşündüğü için.

Akran Zorbalığına Baştan "Dur!" De

Çocukların zorba, mağdur veya seyirci olmasından önce alınan önlemler onları koruyacak ve gelişmelerini sağlayacaktır. Bunlardan bazıları şunlardır:

a) Ev ortamındaki ilişkinin güven üzerine kurulu olması,

b) Çocuğunuz ile kaliteli zaman geçirmeniz ve etkili iletişim kurmanız,

c) Onunla bir birey olarak sohbet etmeniz ve fikirlerine saygı duyup dikkate almanız,

d) Okulun onun için güvenli bir yer olduğunu ve oradaki öğretmeni ile sıkıntılarını paylaşabileceğini onunla sohbet ederken ona anlatmanız,

e) Kendisi kadar her insanın değerli olduğunu biliyor olması,

f) Sağlıklı, sağlıksız davranışların sebepleriyle birlikte gelişimine uygun olarak ona açıklanması,

g) Şiddetsiz iletişimin hakim olduğu bir ortamda yetişmesi,

h) Kendini geliştirecek etkinlikler konusunda onu cesaretlendirmeniz, desteklemeniz.

Akran Zorbalığının Olabileceğine Dair İpuçları

Herhangi bir şekilde akran zorbalığına maruz kalan çocuk, içinde bulunduğu sıkıntılı durumu dışarıya çeşitli şekillerde gösterebilmektedir. Bunlardan en belirgin olanları şunlardır:

• Okula gitmeyi reddetme veya okulda bulunmak istememe,
• Sık yaşanan karın ağrıları, baş ağrıları ve diğer fiziksel şikayetler,
• Gerginlik ve huysuzluk,
• Uyku bozukluğu (gece kabusları ve uykuya dalmakta zorluk dahil),
• Yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler,
• Alt ıslatma davranışı,
• Akranlarıyla bir arada bulunabileceği durumlardan kaçınma,
• Okulda yalnız olduğundan bahsetme,
• Kendini suçlama veya kendini değersiz hissetme,
• Akademik başarısındaki ani düşüş.

Bu bahsedilen ipuçları çocuğunuzun kişilik özelliklerine bağlı olarak değişebilir ve eklemeler yapılabilir. Unutulmamalıdır ki bu ipuçları başka bir sorunun da habercisi olabilir.

İpuçlarını her zaman yakalayabilir misiniz? Hayır, gözden kaçan veya gözlemleyemediğiniz detaylar da olabilir. İpuçlarını yakalamanın püf noktası, alarmı fark edip önlem almak için erken davranmaktır. İpuçlarını elde etmenin yollarından bir diğeri de sorular sorarak onunla etkili iletişim kurmaktır. Bu etkili iletişimde size rehberlik eden sorular "Evet." "Hayır." cevaplarını içermeyen yani kısa cevaplar vermesini değil anlatmasını sağlayan türden olmalıdır. Açık uçlu sorular yardımıyla gününün nasıl geçtiği hakkında bilgiler alabilir ve aranızdaki iletişimin niteliğini arttırabilirsiniz. Bu sorulara örnek olarak:

"Bugün bir sorun oldu mu?" sorusu yerine "Bugün canın sıkıldıysa neler oldu o zamanlarda? Şimdi bundan bahsedelim. " ,"Öğretmenine bugün hakkında kötü bir olaydan bahsedecek olsaydın neleri anlatmak isterdin?" ,"Arkadaşlarınla zaman nasıl geçti? Oynadığınız oyunları anlatsana." Bu sorular çocuğunuzun kişilik yapısına ve gelişim seviyesine göre çeşitlilik gösterebilir. Soru tarzı seçiminde açık uçlu soruları kullanmak kadar gelişim dönemlerini dikkate alıp uygun içerikte sorular sormak da önemlidir. Doğru sorulan sorular sizi ipuçlarına götürecektir.

Günümüz şartları içerisinde okula uzaktan eğitim ile devam eden çocuklar için fiziki ortamdaki zorbalıktan değil de Internet üzerinden yapılan siber zorbalıktan da bahsedebiliriz. Siber zorbalık da akran zorbalığı gibi kişiyi olumsuz etkileyen bir sorundur. Aynı şekilde ipuçlarının fark edilmesi ilerisi için büyük önem taşımaktadır.

Akran zorbalığının tanımından başlayan ve aile içinde olması gereken tutum ve davranışlara kadar uzanan bu yazının size ışık tutması dileğiyle.

Siber zorbalık konulu yazıda görüşmek üzere, hoşça kalın.