Doğumda Vakum Kullanılmasının Riskleri

Vakumla doğum nedir, riskleri nelerdir, hangi durumlarda doğumda vakum kullanılır, vakumla doğan bebeklerin kafasındaki şekil bozukluğu ne zaman geçer?

• 31 Temmuz 2025 yayımlanmıştır.
• Merve Melis tarafından yazılmıştır.

Normal doğum esnasında bebeğin vakumla doğurtulması çok eski zamanlara dayanan bir yöntemdir.  Doğumda bu mantığın kullanımı 18. yüzyılın başlarına denk gelir. Modern  vakumlar ise 1950’li yılların sonunda Malmström tarafından tasarlanmıştır. Peki, vakumla doğum zararlı mıdır, doğumda vakum hangi durumlarda kullanılır? Doğumda vakum kullanımı ile ilgili tüm merak ettikleriniz yazımızda!

Vakum ile Doğum Nedir?

Vakum ekstraktör, bir hortum ve ucunda mantara benzeyen bir çandan meydana gelen aletlerdir. Vakum çanlarının çapları genellikle 4 – 6 cm civarındadır. Üretiminde kullanılan malzemeler farklı olsa da vakum aletlerinin temel çalışma prensibi her üründe aynıdır. Hortumun bir ucu negatif emme basıncı oluşturan bir alete bağlı haldedir. Doğum esnasında çan bebeğin kafasına uygun bir şekilde yerleştirilir ve gerekli olan tüm kontroller doktor tarafından bir kez daha yapılır. Daha sonra vakum etkisi yapacak olan cihaz çalıştırılır ve negatif emme basıncı oluşturulur. Uygun basınç elde edildikten sonra anne adayının pelvis yapısına ve bebeğin doğum kanalına uygun bir şekilde dışarı doğru çekilerek bebeğin başının doğurtulması amaçlanır. Vakum kullanılan doğumlarda mutlaka epizyotomi kesisi açılır.

Hangi Durumlarda Vakum Kullanılır?

Doğumda vakum kullanılması anne veya bebeğe bağlı çeşitli nedenlerden dolayı gerçekleşebilir. Örneğin; anne adayı doğum esnasında yorulma ve yıpranmaya bağlı olarak ıkınma eylemini gerçekleştiremiyorsa vakum yöntemi kullanılabilir. Yine aynı şekilde anne adayının ıkınmasının sakıncalı olduğu durumlarda vakum aleti kullanılabilir. Ikınmanın riskli olduğu durumlara en güzel örnek ise anne adayında çeşitli kalp ve dolaşım sistemi hastalıklarının mevcut olmasıdır. Ya da doğumun sonlarına doğru bebeğin kalp atım hızında belirgin bir düşüş varsa, bu durumda bebeğin zaman kaybetmeden doğurtulması gerektiğinden, hızlı bir doğum için vakum tercih edilebilir.

Her anne adayında ve bebekte yukarıdaki durumların olması, illa ki doğumda vakumun kullanılacağı anlamına gelmez. Bunun için anne adayı ile bebeğin belli başlı şartları sağlaması ve belli bir duruma gelmesi gerekmektedir.

Doğumda Vakumun Kullanılabilmesi İçin Sağlanması Gereken Şartlar

• Bebeğin 36 haftalıktan büyük olması,
• Amniyon kesesinin açılmış olması,
• Servikal açıklığın tam olması,
• Bebeğin başı ile pelvis arasında uyumsuzluk olmaması
• ve bebeğin başı ile geliyor olması gerekmektedir.

Hangi Durumlarda Vakum Kullanılamaz?

Doğumda vakumun kullanılabilmesi için mutlaka hekimin bu konuda deneyimli olması gerekir. Eğer baş pelvis uyumsuzluğu varsa veya bebek çıkıma ilerlemediyse vakum tercih edilmez. Ayrıca prematüre bebeklerin doğumunda da vakum kullanımı doğru bir tercih değildir. Vakum uygulamasının başarısız sayılması için 3 denemenin de olumsuz sonuçlanması gerekir. Eğer 3. denemede bebeğin başı çıkmazsa sezaryen doğuma geçilir.

Vakumla Doğumun Yan Etkileri ve Riskleri

Anne ve bebek açısından değerlendirecek olursak;

Bebekte;

Kafa İçi Kanama:

Vakum uygulamasına bağlı olarak bebekte ölüm veya kalıcı hasar riski düşüktür ve 1000’de 0,1 – 3 sıklığında karşılaşılır. Bu risklerin en önemlisi kafa içi kanamadır ve prematüre bebeklerde daha sık görülür. Ancak kendiliğinden gerçekleşen doğumlarda da kafa içi kanama riski bulunmaktadır. Eğer bebekte böyle bir durum gözlemlenirse bebeğin yoğun bakımda izlenmesi gerekir.

Bebeğin Kafa Derisinde Ödem:

Doğum esnasında bebeğin kafasına uygulanan negatif basınç nedeniyle kafa derisinde ödem ve şişlik görülebilir. Ancak bu durum ciddi bir etki yaratmaz ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.

Kafa Derisi Altında Kanama:

Kafa derisi altındaki kanamalar sefal hematom olarak adlandırılır. Kanama bebeğin kafatasında olmadığı sürece, deri altındaki kanamalar çok ciddi komplikasyonlara neden olmaz. Yalnızca doğumdan sonra bebekte sarılık görülme ihtimalini arttırabilir.

Annede;

Vakum kullanılan doğumlarda, annelerde en sık karşılaşılan komplikasyon vajina ve perine bölgesindeki yırtıklardır. Uygun bir şekilde onarıldıkları takdirde bir sorun yaratmayan bu hasarlar yalnızca ağrıya neden olabilir. Hekimin reçete edeceği ağrı kesiciler ile ağrı kontrol altına alınır.