Bir Anadolu Geleneği Olan Kırklama Merasimi Nasıl Yapılır?

Kırk uçurma merasiminin uygulanışı yöreden yöreye farklılık gösterir.

• 31 Temmuz 2025 yayımlanmıştır.
• Merve Melis tarafından yazılmıştır.

Halk arasında kırk çıkarma, kırklamak, kırk uçurmak veya kırkı çıkartmak olarak bilinen tören, Anadolu'da asırlardır süregelen eski bir adet ve kuşaktan kuşağa aktarılan geleneklerden biridir. Uygulaması yöreden yöreye değişiklik göstermekle birlikte kırk uçurması, bebeğin doğumundan kırk gün geçmesi üzerine kırk banyosu yaptırılması ve (kırklandıktan sonra) aile büyüklerini ziyaret etmek olarak özetlenmektedir. Geleneğe göre, doğumdan sonraki ilk 40 günün lohusalar ve bebekler için önemli olduğuna inanılır. Bunun sebebi olarak hem annenin hem de bebeğin kırk gün süresince hastalıklara karşı yeterli dirence sahip olmadıkları gösterilir. Uzmanların doğumdan sonra bebeklerin ve lohusaların ilk günlerinde temiz ve sağlıklı ortamlarda bulunmaları ve hijyenik olmayan ortamlardan uzak durulmasını tavsiye etmeleri, söz konusu geleneğin devam etmesine neden olan sebepler arasında gösterilir. Halen pek çok annenin doğumdan kırk gün sonra yaptıkları kırk uçurması hazırlıkları, 40 banyosu, kırk sepeti hazırlanması ve kırk uçurma sepetine neler konur konuları ile ilgili detayları aşağıdaki yazımızda bulabilirsiniz.

Kırk Uçurma Nedir?

Kırk uçurma, en genel anlamıyla yeni doğan bebeğin doğumundan kırk gün geçmesinden sonra annesiyle birlikte aile büyüklerini ziyaret etmesi olarak tanımlanır. Halk arasında kırk basması olarak tabiri edilen durumu önlemenin en geçerli yolu olduğuna inanılır. Kırklama denilen olay ise bebeğin doğumundan itibaren kırk gün sayılıp, kırkıncı gün annenin ve bebeğin yıkanması olarak tabir edilir. Kırkı çıkmadan dış tehlikelere karşı açık olduğuna inanılan lohusa ve bebek için kırk gün sonunda kırklama seremonisi yapılır. Kırklama aynı zamanda anne ve bebeğin belirli günlerde bir takım şartlara tabi tutularak yıkanma işlemi olarak da tabir edilir. Kırklama işlemi; doğumdan sonraki 17. - 21. kırkıncı günde ya da yirminci ve kırkıncı günde de yapılmaktadır. Kırklama 20. günde yapılıyorsa buna anne ve bebeğin “yarı kırkı” denir. Kırklama işlemi 20. günde yapılıyorsa, o zaman bebeğin yıkanacağı su 20 tas olmalıdır.

Kırk Uçurması Hazırlıkları

Kırk uçurması merasimi kimilerine göre saçma, gereksiz ya da batıl inanç olarak adlandırılır. Kırk uçurma geleneği birçok kişi tarafından günümüzde halen devam eden bebekle ilgili yapılan anadolu geleneklerinin başında gelir. Eski Türklerde 40 banyosu yaptıran ve yeni giysiler giydirilen bebeğin, aynı şekilde kırk banyosu yapan ve dua eden annesiyle birlikte aile büyüklerini ziyaret etmelerinin önemli olduğu bilinir.

Kırk Banyosu Nasıl Yapılır?

Kırk uçurması yapılmadan önce banyo merasimi vardır. Kırk banyosu nasıl yapılır? Kırk banyosunun yapılışı her toplumda farklı farklı usulde uygulanmaktadır. 40 banyosu yapma işlemi bazı yörelerde bebeğin banyo yapacağı su (40 tas) dolu kovanın içerisine tek tek okunan 40 buğday (pirinç) tanesini atılır ve bu suyla bebek yıkanır. Son olarak bu sudan 40 kaşık su bebeğin başından aşağı dökülür. Su dökülürken, su aşağııı …. (bebeğin ismi söylenir) yukarııı diyerek yine dua okunur. 

En son kovanın dibinde kalan suyu anne banyo yaptıktan sonra kendi üzerine döker. Böylece kırk banyosu merasimi bitmiş olur. Bazı yörelerde ise bebeği kırklama için yıkama suyuna 40 adet fasulye ya da taş atılıp, her fasulye ya da taş (tabi ki temiz, mümkünse kaynatılarak steril edilmiş), nazar boncuğu ve altın ile önce bebek, sonra annenin banyosu ile kırk çıkarma banyosu yapılır. Banyodan sonra önce anneanneye sonra da babaanneye gidilir.   

Kırk Uçurma Merasimi (Bebeğin İlk Ziyareti)

Kırk banyosunu yapan bebek, aile büyüklerine ilk ziyaretini yapmak için ilk defa dışarıya çıkar. Önce anneanneye sonra babaanneye kırk uçurmaya gider. Anneanneden içerisinde; şeker, tuz, pirinç, haşlanmış yumurta olan bir torba, babaanneden de içerisinde tuz, yumurta, şeker, ekmek, soğan olan bir torba alınır. Bazı yörelerde bu malzemelere ek olarak; un, pamuk ve bozuk para alındığı da belirtilir. Alınan malzemelerin anlamı ise;

- Un; Bebeğin ömrünün uzun olması,

- Şeker; Ağzı tatlı olsun,

- Tuz; Evin tadı tuzu gibi ömrü iyi olsun,

- Pirinç; Bereket getirsin, ziyaret evinin bereketi geçsin,

- Yumurta; Sağlıklı olsun,

- Pamuk; Ak saçı sakalı uzasın,

- Metal bozuk para; bol kazançlı olsun anlamına gelmektedir.

40 Uçurma Evi Hazırlıkları ve Merasimi

Bebeğin babaanne ve anneannesine yapmış olduğu kısa el öpme ziyaretinden sonra aile büyükleri ile birlikte Kırk Uçurma Evi adı verilen ziyaret evine gidilir. Ziyaret edilecek ev seçilirken; evin yüksek, havadar ve geniş olması önemlidir. Ev halkının sağlıklı, huzurlu, mutlu olmalarının yanında maddi ve mevki açısından yüksek düzeyde olması önemlidir. Bu ayrıntıların bebeğe iyi şans geçmesi açısından önemli olduğu belirtilir. Ziyarete gidilen ziyaret evinde yeni anneye sütünün bol olması dilenerek su ikram edilir, anne de bu suyu içer. Ziyaret için seçilen evin sahibi, bebeğin "Kırklama Annesi" olarak burada yapılacak kırklama merasimini üstlenir. Burada yapılacak merasimde salonda bulunan orta sehpaya temiz ve şık bir örtü serilir ve örtünün üzerine içerisinde su bulunan şık bir kase koyulur. Kırklama Annesi de bebeğin ilk ziyareti şerefine hazırladığı; şeker, un, pamuk, pirinç, tuz , yumurta ve bozuk para gibi gıda ve materyalleri; şık bir sunum içerisinde sehpa üzerine bebeğe giderken vermek üzere hazırlar. 

Kırk Uçurma Evinde Yapılan Merasim

Kırklama annesi önce abdest alır, başına beyaz başörtüsünü bağlar, seremoni sehpasının başına geçerek, sürahi içerisinde bulunan sudan bir miktar doldurur ve daha önceden bebek için almış olduğu altını, su dolu tasa atar. Bebeğin annesinin alyansını da içine attıktan sonra bebeği eline alır. Kırklama annesi, dualar okuduktan sonra içi altın dolu sudan 3 defa bebeğin başını ıslatır, yüksek sesle bebeğe iyi temennilerde bulunur. Daha sonra suyun içerisindeki altını alır, bebeğe takar ve iyi dileklerle annesine verir. Yapılan merasim sonrasında hazırladığı yiyecekleri ikram eder. 

Kırk Uçurma Sepetine Neler Konur?

Bebeğin kırkının çıkarılma merasimi için pek çok hazırlık yapılmaktadır. Bunlardan en önemlisi de kırk uçurma sepeti olmaktadır. Kırk uçurma sepetine neler konur? Sepete neler koyulacağı bebeğin cinsiyetine değişirken genel olarak; yumurta, çakıl taşı, buğday ve bunun gibi temel nesnelerin yanı sıra yine cinsiyete bağlı olarak birbirinden farklı hediyelik eşyalar da konabilmektedir.   

Asıl Nedeni Anne ve Bebeğin 40 Günde Toparlanması

Gelenek olarak yerine getirilen kırk uçurmanın asıl kaynağının aslında bilimsel olması. Zira doğumdan kırk gün sonra hem annenin hem de bebeğin vücudu toparlanmaya başlar. Annenin doğum sonrası dikişleri kırk gün içerisinde tam anlamıyla iyileşirken, bebek dünyaya ancak kırk gün içerisinde adapte olur. Bu nedenle anne ve bebeğin bu kırk gün içerisinde evde istirahat etmesinin uygun olacağı düşünülür. Anne ve bebeğin kırk gün sonra dışarı çıkması da ancak bu süre sonra güçlerini toplayıp keyifli zamanlar geçirebilmeleri anlamına gelir. 

Kırk Uçurma İle İlgili Halk Arasında Söylenen Doğum Hurafeleri İle İlgili Detaylar İçin Tıklayın